Βώνη. Κατεχόμενο σήμερα χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, 14 περίπου χιλιόμετρα ΒΑ της πρωτεύουσας. Το χωριό, βρίσκεται σε υψόμετρο 110μ. Πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αποτελεί έστω και σε περιοσμένη κλίμακα, μέρος της πράσινης οάσης γύρω από τον κεφαλόβρυσο της Κυθρέας.
Ενα από τα πολλά ρυάκια που πηγάζουν από τον Πενταδάκτυλο με νότια κατεύθυνση, διασχίζει το χωριό για να ενωθείστη συνέχεια με το ποτάμιο δίκτυο του Πηδιά. Στη διοικητική έκταση της Βώνης παρατηρείται μια ανεπαίσθητη κλίση προς τα νότια. Το υψόμετρο, γύρω στα 125μ, ανατολικά της Χρυσίδας, πέφτει στα 110μ. Στον οικοσμό και μειώνεται στα 100μ. Στα νότια μεταξύ Βώνης και Παλαιοκύθρου.
Στο χωριό κυριαρχούν οι αλλουβιακές αποθέσεις (άμμοι, χαλίκια και πηλοί) της ολόκαινης γεωλογικής περιόδου που πάνω τους αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη. Με μια μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται γύρω στα 375 χιλιοστόμετρα, στα εδάφη αυτά εκαλλιεργούντο, πριν από την τούρκικη εισβολή του 1974, κυρίως σιτηρά, ελιές, λίγα λαχανικά και λίγα εσπεριδοειδή. Αξίζει να σημειωθεί πως ο σχετικά μεγάλος ελαιώνας που εκτείνεται νότια του κεφαλόβρυσου της Κυθρέας καλύπτει και μέρος της Βώνης. Ακόμη στη Βώνη, στα μεσαιωνικά χρόνια και μεταγενέστερα, εκαλιεργείτο το βαμβάκι όπως και στα γειτονικά χωριά της Κυθρέας και του Παλαίκυθρου, εκτρέφετο δε και μεταξοσκώληκας. Μια μικρή έκταση του χωριού αρδεύεται από τον κεφαλόβρυσο της Κυθρέας. Το νερό διοχετεύεται μέσω τσιμεντένιου αυλακίου που περνά μέσα από το κέντρο του οικισμού. Οι κατοίκοι της Βώνης διατηρούσαν πανάρχαια δικαιώματα νερού για την άρδευση μερικών εκατοντάδων σκάλων γης. Οσον αφορά την κτηνοτροφία, στο χωριό, εκτρεφόνταν κατά το 1973, ένα χρόνο πριν από την τούρκικη εισβολή, 279 πρόβατα, 262 κατσίκες και 12 γαλακτοφόρες αγελάδες. Ακόμη στο χωριό, παρά τον καμπίσιο χαρακτήρα του, υπήρχαν 13 βόδια κυρίως για αροτριάσεις.
Ο πληθυσμός του χωριού παρέμεινε σχεδόν σταθερός μεταξύ 1881 και 1931 ( 367 κατοίκοι το 1881, 372 το 1911 και 368 το 1931). Αυξήθηκε στους 460 το 1946 και στους 608 το 1973. Εκτός από την απασχόληση στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, ένα σημαντικό μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού εξασφάλιξε εργοδότηση στη γειτονική πρωτεύουσα. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι χτισμένα με πλινθάρι, αν και λίγα χρόνια πριν από την τουρκική εισβολή άρχισαν να εμφανίζονται στο χωριό αρκετά σύγχρονα σπίτια με μπετόν. Μερικά σπίτια διατηρούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική με καμάρες, μεγάλες αυλές, φούρνους, κουμνοστάτες και κυρίως γύψινες πλάκες (μάρμαρα) στο πάτωμα.
Η Βώνη είναι γνωστή από το όνομα του Θεού Απόλλωνα. Το ιερό του Απόλλωνα βρέθηκε κατά την δεκαετία του 1880 στις ανασκεφές που έκαμε ο Ρίχτερ. Εκεί ανεβρέθηκε και το άγαλμα του Θεού Απόλλωνα.
Το όνομα Βώνη είναι λέιψανο του παλιού ονόματος Δωδώνη που σημαίνει τόπος στον οποίο ο Θεός Απόλλωνας φαωερώνει τη θέληση του στους ανθρώπους όπως γινόνταν και στη Δωδώνη της Ηπείρου. Υπήρχε δηλαδή στο ναό τοθ Απόλλωνα μαντείο που έδιδε χρησμούς. Από ττο Δωδώνη έφυγε το «δ» και έμεινε το Δωώνη. Υστερα έφυγε κι ένα «ω» και έμεινε το Δώνη. Το αρχικό γράμμα «Δ» αντικαταστάθηκε με το «Β» και έγινε Βώνη
Η Βώνη έχει 2 εκκλησίες. Η μια είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Μεγαλομάρτυρος και γιορτάζουμε τη γιορτή του Αγίου στις 23 Απριλίου. Η άλλη είναι το εξωκλησι του Αγίου Γεωργλιου του Σπόρου. Η γιορτή είναι στις 3 Νοεμβρίου.
